Balaton Węgry – 28 lat życia Lajosa Lóczy
Spis treści
Balaton Węgry w centrum zainteresowań badacza
Czy wiecie, że przez 28 lat ponad 60 pracowników – w tym naukowcy zagraniczni – pracowało nad warunkami fizycznymi, chemicznymi i meteorologicznymi jeziora Balaton ?
Naukowcy wnikliwie studiowali strukturę geologiczną i topograficzną tego obszaru. Nic w tym dziwnego, ponieważ Balaton Węgry jest jednym z największych i najważniejszych jezior w Europie Środkowej.
Badacze dokonali także charakterystyki etnograficznej ludności zamieszkującej tereny wokół jeziora.
Tym ogromnym zespołem ludzi, wieloaspektowym zadaniem, kierował Komitet Balatonu węgierskiego Towarzystwa Geograficznego, pod przewodnictwem Lajosa Lóczy.
W tym czasie Lajos Lóczy jest na ustach wszystkich naukowców nie tylko węgierskich, ale i zagranicznych. Odpowiadał za bardzo duży projekt. Był głównym koordynatorem projektu.
Wśród pracowników podziwiano jego zdolności organizacyjne i przede wszystkim wszechstronną wiedzę, która w przypadku tak ogromnego przedsięwzięcia była kluczowa.
To dzięki niemu cały projekt przebiegał bez zakłóceń.
Wielką zasługą Lajosa Lóczy było to, że wokół projektu, potrafił skupić najwybitniejszych naukowców i specjalistów z różnych dziedzin i dyscyplin, w tym z innych krajów.
Dlaczego Balaton był w takim centrum zainteresowania Lajosa Lóczy ?
Balaton zaczął wysychać – szukano przyczyn
Cały plan badań zainspirowany został niezwykłym spłyceniem i wyschnięciem Balatonu na dużą skalę. Co było tego przyczyną i jakie były tego konsekwencje to były pytania, na które zespół postanowił odpowiedzieć.
Problem badawczy, sam w sobie był już trudny, a Lajos musiał uwzględnić jeszcze nieporozumienia w tak dużym zespole i oczywiście problemy finansowe, bez których nie mogło się przecież obejść. Jak to zwykle z projektami badawczymi bywa, doszło do dużego niedoszacowania kosztów i prawie wystąpiła konieczność przerwania projektu.
Lajos Lóczy był jednak gwarantem sukcesu projektu.
Wszyscy na tyle podziwiali jego nieugiętą konsekwencję w działaniu, że udało mu się pozyskać pieniądze od Węgierskiej Akademii Nauk. Otrzymał wsparcie od hrabstwa Veszprém i zjednał sobie wielkiego mecenasa ówczesnych badań przyrodniczych Andor’a Semsey’a, który wyłożył sporo pieniędzy na projekt Balaton Węgry.
Skromność, ale zarazem bezpośredniość Lajosa pozwoliły pokonać wszystkie inne niedogodności w zarządzaniu tak wielkim projektem i ukończyć ten długi projekt z sukcesem.
Lajos Lóczy osobiście przeprowadził szczegółowe badania geologiczne obszaru wokół Balatonu, a wyniki swoich prac podsumował w wydanej w 1913 roku książce ‘’Formacje geologiczne wokół Balatonu i ich osadnictwo według regionów’“.
Warto podkreślić ten fakt, ponieważ była to pierwsza monografia Balatonu.
Praca ta została nagrodzona przez Towarzystwo Geologiczne Magyarhoni medalem Józsefa Szabó w 1915 roku, a Węgierska Akademia Nauk przyznała jej główną nagrodą w 1916 roku.
Ponadto wyniki badań opublikowano w języku węgierskim i niemieckim w 33-tomowej serii zatytułowanej ‘’Wyniki badań naukowych nad Balatonem’’.
Zdobyły międzynarodowe uznanie.
Inspirujące życie Lajosa Lóczy
Urodził się 4 listopada 1849 roku w Bratysławie. Dzieciństwo spędził w Opálos niedaleko Aradu. Edukację zakończył w Arad, a po ukończeniu szkoły średniej studiował w latach 1869-74 na Uniwersytecie w Zurychu, aby w 1874 uzyskać dyplom inżyniera.
Po studiach chciał pracować jako inżynier w rodzinnym mieście Arad, ale spotkanie z Józefem Krennerem – znanym węgierskim mineralogiem i geologiem zmieniło jego plany i wpłynęło na dalszą ścieżkę kariery.
Zostaje zastępcą kierownika muzealnego składu minerałów Muzeum Narodowego, a następnie zaczyna się jego wieloletnia przygoda z geologią i geografią.
W połowie lat siedemdziesiątych XIX w wyrusza na wyprawę badawczą z innym uczonym hrabią Béli Széchenyi von Sárvár-Felsővidék do Azji Wschodniej.
Wyprawa trwała od 1 listopada 1877 do 1 maja 1880. W czasie swojej podróży udał się do Kalkuty, a stamtąd do Dardżyling (ang. Darjiling, a dawniej stosowano zapis Darjeeling). Co może fascynować najbardziej w tym terenie. Odpowiedz jest jedna: Himalaje.
Himalaje pasja
Podróżnik nie traci czasu, z pasją sporządza mapę potrójnego obszaru styku granicznego Bhutan-Sikkim-Tybet.
Odkrył, że za głównym pasmem górskim Himalajów leży inny ogromny łańcuch górski, który nazwał Transhimalaje.
Himalaje go pasjonują. W tym czasie oddaje im się bez reszty. Z innymi badaczami bada ich nawet strukturę.
Kolejny etap jego podróży to malownicza wyspa Jawa w Azji Południowo-Wschodniej, jedna z Wielkich Wysp Sundajskich, gdzie postanawia przyjrzeć się bliżej wulkanowi Merapi.
To czynny wulkan w środkowej części Jawy w Indonezji, zaliczany do stratowulkanów. Jego wysokość wynosi 2910 m n.p.m.
Po dokonaniu badań w pobliżu obecnie dużego miasta Yogyakarta, udaje się do Szanghaju, gdzie sporządza mapę delty rzeki Jangcy.
Po pokonaniu 600 km wzdłuż Wielkiego Muru w Chinach , dociera na pustynię Gobi.
Tutaj Lóczy spędza kilka miesięcy zgłębiając tajniki pustynnego piasku.
Wyczerpując swoje plany badawcze, wyprawa zahaczając o Tybet i Birmę powraca do Węgier.
Lajos Lóczy kontynuuje pracę w Muzeum Narodowym, skupiając się przede wszystkim opracowaniem materiałów zgromadzonych i przywiezionych z Azji.
Obserwacje poczynione podczas wyprawy oraz wyniki badań opublikował w swoim trzytomowym dziele pt. Naukowe wyniki podróży Béli Széchenyi’ego do Azji Wschodniej.
Praca ta została opublikowana również w języku niemieckim i zyskała niepodzielne uznanie międzynarodowe, a sam Lajos zyskuje międzynarodową sławę.
Jego doświadczenia i profesjonalizm w mapowaniu terenów powodują, że w 1883 roku został zaproszony do Instytutu Geologicznego jako geolog wydziałowy i powierzono mu mapowanie regionu Hegyes-Drócsa.
Wspaniały nauczyciel
Plan Balaton Węgry został zrealizowany, wyprawa do Azji została zrealizowana. Lajos Lóczy, w 1886 roku, zostaje mianowany publicznym nauczycielem nadzwyczajnym geologii technicznej na Politechnice.
Przez trzy lata wykłada na Wydziale Nauk Stosowanych.
1 lipca 1889 roku został mianowany publicznym nauczycielem stałym na Wydziale geografii powszechnej Uniwersytetu w Budapeszcie.
Z pozyskanych informacji wynika, że był znakomitym nauczycielem, uczniowie uwielbiali go za wnikliwy i praktyczny sposób nauczania, za praktyczną naukę przedmiotu, liczne przekazywane ciekawostki i opisywane doświadczenia.
Na zajęcia i studiowanie u niego zapisuje się wielu studentów z zagranicy.
To on wykształcił wielu znakomitych naukowców, specjalistów i pasjonatów w dziedzinie geologii i geografii. Balaton Węgry często był tematem jego rozmów i wspomnień.
Umiera w 1920 roku. To smutna data nie tylko dla Węgrów, ale również dla całego świata.
Malutki pośredni polski akcent…
Istnieją przesłanki, że Sven Hedin (szwedzki podróżnik, geograf, badacz ) nazwał szczyt jego imieniem. To jeden z 8000-metrowych szczytów Himalajów, który obecnie na mapach Indii jest oznaczony jako Lhotse.
Gdyby tak było to górę próbował zdobyć w 1989 roku polski himalaista Jerzy Kukuczka.
