Chrzan jego lecznicze i jadalne właściwości

Chrzan to cenna roślina

Chrzan zalet ma niezliczoną ilość. Na pierwszym miejscu wymienić należy te związane ze przeciwdziałaniem różnym chorobom i walory przyprawowe. Lecznicze i smakowe walory tej rośliny sprawiają, że jest to roślina bardzo popularna na całym świecie. Najprawdopodobniej pochodzi z Europy Wschodniej i Turcji i jest już znana od 2000 lat.

Dziś to roślina uprawna i często dziczejąca. W Polsce występuje pospolicie na całym obszarze.

Dawniej wykorzystywany był przede wszystkim jako roślina lecznicza. Z czasem znalazł szersze zastosowanie, zwłaszcza w kuchni. To ulubiona przyprawa wielu osób, szczególnie w okresie wielkanocnym.  

Do XIX wieku gatunek włączany bywał do rodzaju warzucha (d. warzęcha) Cochlearia jako C. armoracia i stąd w niektórych źródłach polskojęzycznych z końca XVII wieku i do ok. połowy XIX wieku określany bywał jako warzęcha chrzan. 

Jedno jest pewne cała roślina, zarówno liście jak i korzeń cieszy się licznym zastosowaniem w życiu codziennym.

Chrzan – lecznicze działanie

Medycyna ludowa w wielu krajach, a także w Polsce, wykorzystywała bakteriostatyczne właściwości chrzanu już przed wiekami.

• w starożytnej Grecji był używany jako naturalny środek przeciwbólowy na ból pleców
• w Niemczech podawano sok z chrzanu wraz z miodem w chorobach wątroby
• w Bułgarii, Rosji, obecnej Ukrainie i na Białorusi wykorzystywano korzeń chrzanu pobudzając trawienie oraz jako środek moczopędny i przy reumatyzmie
• sok z zmieszany z amoniakiem podawano przy zapaleniach stawów czy ścięgien,
• okładano utarty chrzan na ropiejące rany
• ze względu na swoje właściwości antybiotyczne stosowany jest w leczeniu zapalenia oskrzeli, zatok, kaszlu i nieskomplikowanych przeziębień.
• wielokrotnie zalecano go w przypadku bólów głowy

Współczesne badania wskazują, że ma silne działanie przeciwnowotorowe, zwłaszcza w przypadku raka piersi i okrężnicy. Zawdzięcza to  glukozynolanom. Zawiera ich 10 razy więcej niż brokuły.

Korzeń zawiera dużą ilość przeciwutleniaczy i enzymów 9 w tym peroksydazę chrzanowa. Dzięki ich obecności może zatrzymać rozwój bakterii, dostarczać minerały i witaminy.

Z ciekawostek, przetwarzanie np. krojenie korzenia chrzanu zwiększa jego właściwości przeciwnowotworowe. W przypadku wielu warzyw jest odwrotnie, na przykład nie wskazane jest krojenie marchewki.

Osoby cierpiące na choroby nerek powinny konsultować jego spożycie z lekarzem.

Właściwości odżywcze

To roślina powszechnie znana i ceniona z uwagi na walory smakowe. Z reguły spożywamy go w postaci gotowej przyprawy.  Zwolennicy świeżych przypraw mogą go posiekać i dodawać do potraw. Ta pikantna przyprawa jest niskokaloryczna, ale za to bardzo bogata w witaminę c i kwas foliowy.

Dla przykładu:

Jedna łyżka zawiera:

• 7 kalorii,
• 0,2 g białka,
• 1,7 g węglowodanów,  
• 0,1 g tłuszczu,
• 0,5g błonnika pokarmowego
• 3,7 mg witaminy C
• 8,6 mcg kwasu foliowego,
• niewielkie ilości wapnia, magnezu, potasu, cynku, selenu i witaminy B6

Chrzan, przy odrobinie wysiłku możemy pozyskać sami.

Obojętnie czy zbieramy go z myślą o naszej kuchni, czy też celach zdrowotnych, warto pamiętać, że korzenie powinny być czyste, zdrowe, bez plam, całe, nie zdrewniałe, pękające przy zginaniu, pozbawione bocznych korzeni.

Chrzan zbiera się pod koniec października, po uprzednim usunięciu liści, metodą wyorywania.

Korzenie suszy się w sposób naturalny lub w temperaturach do 40stC. Oznaką dobrze wysuszonego korzenia jest biały odcień jego wnętrza.

Przechowujemy je w piasku, w occie winnym lub ścieramy na tarce.

Chrzan jako przyprawa

Korzeń tej rośliny kupimy w każdym sklepie na stoiskach z warzywami. Najlepiej wybrać twardy, aby nie był suchy i pomarszczony. Świadczy to o długim jego leżakowaniu w sklepie.

Miłośnicy świeżych przypraw mogą go kupić i przechowywać pokrojony na mniejsze części w lodówce, w szczelnie zamkniętych woreczkach.  Nie należy trzymać go dłużej niż pół roku. Traci świeżość, aromat i ostrość.

Krojąc go należy zachować szczególną ostrożność. Bardzo często dochodzi do podrażnienia oczu i nosa. 

Intensywności zapachu nie zmniejszy nawet otwarte okno, dlatego wiele osób wybiera zakup chrzanu, jako gotowego produktu.

• popularny jest sos (podawany do wołowiny lub ryb)
• liście dodaje się do kiszonych i marynowanych ogórków oraz do sałatek (młode liście)
• dawniej używano go do konserwowania mięsa (m.in na żaglowcach)
• jest składnikiem “pieprzu ziołowego”

Inne zastosowanie chrzanu

• z suszonych liści otrzymujemy ciemnożółty barwnik
• uprawiany blisko ziemniaków uodparnia je na choroby >> zobacz >> Allelopatia
• zaparzonym i rozcieńczonym (4x) korzeniem można spryskiwać jabłonie przeciw zgniliźnie
• posiekane liście to dobry środek na odrobaczenie dla psów

zdjęcie wprowadzające: Anna reg ; lic: CC BY-SA 3.0