Ekopsychologia

Psycholog z liściem na głowie ? 🙂 NIe i dlatego warto powiedzieć słów kilka o ekopsychologii.

Czy słyszałeś Czytelniku kiedykolwiek o pojęciu ekopsychologia?

Zatem najwyższa pora.. 🙂

EKOPSYCHOLOGIA

Patrząc na sam termin, intuicja podpowiada syntezę wiedzy z zakresu ekologii oraz psychologii.

Pojęcie może jednak budzić wątpliwości. Tym bardziej, że nie zostało szeroko rozpowszechnione i to pomimo upływu ponad 20 lat od swoich narodzin.

Za potwierdzenie małej popularności tej dziedziny, niech posłuży choćby fakt, że pisząc ten artykuł edytor tekstu konsekwentnie podkreśla tytułowe pojęcie jako .. błąd ortograficzny :).

EKOPSYCHOLOGIA W NECIE
Mawia się żartobliwie, że jeśli czegoś nie ma w google, to rzecz ta nie istnieje ;).

Sprawdźmy w takim razie, jak na hasło „ekopsychologia” reaguje dziś najpopularniejsza z internetowych wyszukiwarek.

3.880 odpowiedzi dla interesującego nas zapytania.

Czy to dużo?

Przy 20 milionach wyników dla hasła „psychologia” oraz ponad 13 milionach wyników dla hasła „ekologia” termin „ekopsychologia” wydaje się niemal nieistniejącym w internecie.

Proporcje nie lepiej przedstawiają się dla angielskojęzycznych odpowiedników słów.

Termin „ecopsychology” to 240 tysięcy wyników, co przy 240 milionach odpowiedzi dla hasła „psychology” oraz 100 milionach wyników dla hasła „ecology” ukazuje jeszcze większe dysproporcje.

CZYM JEST EKOPSYCHOLOGIA ?

Czym jest, więc ekopsychologia, dziedzina określana zamiennie jako psychoekologia?

Czy można efektywnie połączyć naukę o funkcjonowaniu przyrody, w tym o oddziaływaniu organizmów na środowisko, z nauką o psychice?

I wreszcie, czy połączenie takie jest nam w dzisiejszym świecie potrzebne?
Można powiedzieć, że intuicja o której wspominałem wcześniej nas nie zawiodła.

Ekopsychologia rzeczywiście zajmuje się związkiem pomiędzy człowiekiem, a naturą i światem jaki go otacza.

Relacje te obserwuje oraz bada przy zastosowaniu zarówno psychologicznych, jak i ekologicznych zasad.
Dziedzina ta skupia się na opracowywaniu sposobów na poszerzenie emocjonalnej więzi pomiędzy człowiekiem, a światem przyrody.

Osiągnięcie tej więzi oraz jej wzmacnianie ma być bowiem, zdaniem ekopsychologów, kluczem do osiągnięcia równowagi psychofizycznej w życiu człowieka.

Więź ta ma być również lekarstwem na postępujące zjawisko odcinania się współczesnego człowieka od natury.

EKO PYTANIE
Ekopsychologia poprzez obserwację oraz badania zachowań człowieka stara się również znaleźć odpowiedź na pytanie nurtujące ekologów:

Dlaczego ludzie nadal ujawniają zachowania niszczące środowisko naturalne i jak można wpłynąć na ich zmianę?

Zgodnie z myślą ekopsychologiczną ważnym staje się tu opracowywanie metod pozytywnej motywacji do działaj proekologicznych.

Dowody z przeprowadzanych badań ujawniają bowiem, że spora część zachowań szkodliwych dla środowiska ma charakter podobny do mechanizmu spotykanego przy uzależnieniach.

Oznacza to, że najskuteczniejszym sposobem ich zmiany są metody budowania pozytywnej motywacji dającej podłoże do pozytywnych emocji.

Badacze zwracają uwagę, że aktualnie często stosowanymi metodami są nadal działania mające na celu wywołania w odbiorcy przekazu poczucia winy oraz wstydu.

Nie tędy droga.

EKO INSTYNKT CZŁOWIEKA

Ekopsychologia zwraca również uwagę na fakt, iż ludzie, podobnie jak inne zwierzęta, posiadają naturalny i wrodzony, ewolucyjny instynkt, który pozwala nam na emocjonalne łączenie się z przyrodą i środowiskiem naturalnym.

Tą ewolucyjną adaptacyjność do środowiska naturalnego wystarczy w sposób intuicyjny rozwijać, aby osiągnąć naturalną harmonię ciała i ducha.

Niejako pozytywnym „skutkiem ubocznym” takich praktyk jest zastąpienie działań wyniszczających środowisko działalnością proekologiczną.
Z psychologicznego punktu widzenia nie sposób nie zgodzić się z powyższym założeniem.

Zmiana zachowań na przyjazne ekologii jako naturalna konsekwencja pobudzenia ewolucyjnych, adaptacyjnych instynktów wzmacniających więzi z naturą osiągnie niewątpliwie znacznie lepsze, a co ważniejsze trwalsze rezultaty, niż mniej lub bardziej nachalne próby wymuszenia zmiany zachowań na proekologiczne poprzez społeczne kampanie reklamowe wzbudzające w odbiorcy przekazu negatywne emocje takie jak wstyd, czy poczucie winy.

TWÓRCA EKOPSYCHOLOGII
Za autora terminu „ekopsychologia” uznawany jest Theodore Roszak.

Ten żyjący w latach 1933 – 2011 profesor historii na Kalifornijskim Uniwersytecie Stanowym w East Bay, posłużył się tym terminem po raz pierwszy w wydanej w 1992 roku książce zatytułowanej „Głos Ziemi: Poszukiwanie ekopsychologii” (tytuł oryginalny: „The Voice of the Earth: An Exploration of Ecopsychology”).

8 ZASAD EKOPSYCHOLOGII
Roszak jest także autorem tzw. 8 podstawowych zasad ekopsychologii, uznawanych dzisiaj za swego rodzaju manifest myśli ekopsychologicznej.

W mojej subiektywnej ocenie z psychologicznego punktu widzenia najistotniejszymi wydają się trzy ze sformułowanych przez niego zasad:

• Zasada trzecia kładzie nacisk na poruszany już przeze mnie problem aktywowania ukrytego w podświadomości człowieka wrodzonego poczucia współzależności z przyrodą.

Tak jak klasyczna psychoterapia skupia się na alienacji między człowiekiem, a człowiekiem, tak ekopsychologia akcentuje konieczność leczenia alienacji między tzw. psychiką miejską, będącą wytworem współczesnej cywilizacji, a środowiskiem naturalnym.

• Zasada piąta porusza kwestię tzw. ego ekologicznego. Jego zadaniem jest budowanie u ludzi etycznej odpowiedzialności za planetę, na której żyje człowiek, podobnej do etycznej odpowiedzialności za innych ludzi, która funkcjonuje w naszym społeczeństwie.

• Wreszcie zasada szósta głosi konieczność przewartościowania pewnych cech charakterologicznych związanych z dążeniami do zdominowania i podporządkowania sobie przyrody jako tworu pozbawionego praw i podległego człowiekowi.

Postawa ta wspierana i podziwiana przez współczesny świat ulec musi diametralnej zmianie umożliwiającej partnerską relację człowieka ze światem przyrody i dialog z naturą.

CZŁOWIEK = NATURA – HOLISTYCZNIE

Z powyższego wyłania się, w moim odczuciu, obraz ekopsychologii jako próby holistycznego przedstawienia zagadnień związanych z nauką o człowieku.

Trend ten zdaje się być słusznym.

Współczesna nauka wraz z ogromnym postępem jaki dokonał się na przestrzeni lat dąży bo specjalizacji, chwilami zapominając, iż tylko całościowe spojrzenie na pewne zjawiska pozwala ujrzeć i w pełni zrozumieć jego istotę.

Zgodzę się również z tezą, iż człowiek żyjący w harmonii, zamiast w konflikcie z przyrodą i środowiskiem naturalnym z większą łatwością osiągnie równowagę psychofizyczną.
Na postawione wcześniej pytanie o potrzebę szerzenia myśli ekopsychologicznej we współczesnym świecie trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi.

W kwestiach poruszonych w powyższym artykule niewątpliwie znajduję konieczność popularyzacji i widzę niewykorzystany potencjał, idea ekopsychologii jest jednak znacznie szerszym zagadnieniem.

Celowo przemilczane przeze mnie kwestie i zagadnienia tej dziedziny ocierają się w mojej ocenie, chwilami w parapsychologię niemożliwą do przedstawienia za pomocą argumentów empirycznych.

Twórczość Roszaka niewątpliwie warta jest poznania i zasługuje na uwagę, w szczególności osób zainteresowanych ekologią.

“Psychoterapia istnieje od lat, ludzie stają się coraz wrażliwsi, a jednak świat ma się coraz gorzej.
Być może nadszedł czas, żeby się nad tym zastanowić”.
James Hillman