Haft rosyjski

Czym różni się haft rosyjski?

Haft w Rosji tak jak to miało miejsce w innych krajach, począwszy już od starożytności należał do najbardziej cenionych technik zdobienia tkanin.

Znalezione przez archeologów wykopaliska z IX- X  wieku potwierdziły, że już w tym okresie odzież ozdabiana była wzorami wykonanymi złotą nicią.

Rosja graniczy z Chinami, a najstarsze wzmianki o roli haftu w ubiorze znajdują się w chińskich tekstach klasycznych z okresu dynastii Zachodniej Zhou ( 1027-770r.p.n.e ).

Czy haft  przeniknął z Chin do Rosji i Europy ? Trudno powiedzieć, ale…

W tym okresie haft tak jak i w Polsce był pełen symboliki.  Miał przede wszystkim znaczenie rytualne i dekoracyjne. Najpierw  przedstawiał elementy pogańskie, a później  symbolikę kościelną.

Nie sposób nie wspomnieć o haftach  ‘’carskich‘’. Powstawały wyszywanki złote, które upodobały sobie kobiety z rodziny carskiej i ich otoczenia . Zorganizowano nawet  szkoły, aby rozwijać tę formę sztuki. Pierwsze tego typu warsztaty zorganizowała carówna -siostra Władimira Monomacha.

Zapotrzebowanie na  ozdobione haftem  stroje  czy ślubne  posagi sprawiło, że wyszywanie  z roku na rok rozwijało  się  coraz bardziej. Do XVIII wieku  głównie w zamożnych domach.  Wynikało to zapewne  z dostępności  akcesoriów do wyszywania. Uboższych grup społecznych nie było stać na ich zakup. Były drogie i dlatego  niedostępne dla każdego.  W tamtym czasie haftowały nie tylko kobiety. Niektóre ornamenty mogli tylko wykonywać mężczyźni, zwłaszcza jeśli nitka była czymś w rodzaju drutu ze złota czy srebra.

Haft w Polsce rozwijał się podobnie jak w Rosji

Pracownie hafciarskie w pierwszej kolejności rozwijają się na dworach książęcych i rycerskich.

Ozdabiano głównie szaty dworskie i kościelne.

Metalowymi nićmi  wykonywano całe kompozycje.

,,Technika haftu nićmi metalowymi polegała na układaniu ich na podkładzie i przyszywaniu do podłoża  drobnymi ściekami nici jedwabnej. W tłach haftów stosowano często  spiralnie zwinięte nici metalowe, tworząc w ten sposób figurę złota‘’  ( Igłą i nicią malowane. Historia Haftu w zarysie- Muzeum Pałac w Wilanowie )

Podobnie pewnie było w Rosji i jedno jest pewne od XVII wieku sztuka ta na stałe zaczyna zadamawiać się we wszystkich domach. Haft to informacja , to przekaz. Raz chronił, innym razem miał dodawać siły i odwagi. Na ubraniach miał służyć  jako talizman, dlatego tak często  pojawiał się   na kołnierzach, przodach ubrań  i rękawach.

Haft rosyjski – symbolika

…geometryczny jest bardziej starożytny. Jest w nim znacznie mniej ładunku semantycznego niż w większej liczbie wzorców tematycznych. Figura rombowa jest bardzo często spotykana w rosyjskim hafcie, kojarzyła się z płodnością. Szydełkowany diament to oset, który pełnił funkcję ochronną.

Jeśli mówimy o hafcie przedmiotowym, drzewo mogło oznaczać symbol życia, później kojarzyło się z prawosławiem, a do drzewa dodano obraz krzyża. Postać konia była zwykle używana do reprezentowania jednego z pogańskich bogów.

Zygzakowatą linią oznaczono wodę, której siła mogłaby wpływać na żyzność gleby. Ptaki czy grochy symbolizowały dobroć i długowieczność, a słońce źródłem siły, później stało się uosobieniem prawosławnego boga.

Od XVII wieku  coraz więcej mamy informacji o tej sztuce. Wyszywaniem zaczęły zajmować się także chłopskie dziewczęta.

Często odgrywało w ich życiu to istotną rolę.  O znaczeniu umiejętności haftowania możemy się domyślać z faktu, że na wsiach dziewczęta zaczynały przygotowywać posag w wieku już 13 lat, a tym posagiem były ozdabiane nicią  obrusy, ręczniki, stroje i prezenty. 

Przed samym ślubem odbywała się prezentacja, tego co powstało i przede wszystkim prezentacja umiejętności dziewczyny w zakresie wyszywania.  Wynik  mógł decydować o zamążpójściu.  Dziewczęta więc prześcigały się w technikach i przekazie artystycznym.

 Powstające  wzory  zachwycały różnorodnością i barwą. Barw w rosyjskim hafcie nie brakuje. Przeważa oczywiście  kolor czerwony i złoty, ale odnajdziemy także nitkę białą , niebieską i czarną. Dlaczego  wybierano nitkę czerwoną i złotą ?

Kolor czerwony i złoty  to kolory dobrobytu  i szczęścia. Dodatkowo kolory te chroniły przed złymi mocami czy duchami. Miały dodawać siły i odwagi. Mniej istotny był materiał na którym powstawały dzieła. W dużej mierze zależał od zasobności hafciarki.

Wzory i ozdoby

Rosyjskie wyszywanki różnią się od wyszywanek innych narodów. Widać istotną  różnicę.  Najważniejsze w rosyjskim hafcie są wzory i ozdoby. Wpisuje się tym samym  w unikalne dziedzictwo Rosji, Europy.

W Rosji jest nadal bardzo popularny.

Najpopularniejsza technika  to haft krzyżykowy, półkrzyż  i łańcuszkowy.

Warto zwrócić  uwagę na  satynowy ścieg Władimirskaja lub „versov”. Szwy z tyłu wyglądają, jak przerywana linia. To jeden z najbardziej rozpoznawalnych stylów rosyjskiego haftu ludowego.

Jeśli dobrze się przyjrzymy wpływy tej rosyjskiej sztuki zauważyć możemy na terenach wschodnich Polski. Jest to sztuka piękna i ponadczasowa.

Artykuł powstał w ramach:

Projekt dofinansowany ze środków Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia w ramach Otwartego Konkursu na Dofinansowanie Zdalnych Przedsięwzięć na rzecz Dialogu i Porozumienia w Stosunkach Polsko-Rosyjskich