Matrioszka i Chochłoma

Matrioszka – pewnie doskonale ją kojarzycie ?

Matrioszka to rosyjska zabawka, którą większość z nas bez trudu rozpoznaje. Stanowi ozdobę w wielu domach. Kto nie widział lub nie ma matrioszki to powinien wiedzieć,że jest to zabawka złożona z drewnianych, wydrążonych w środku lalek, włożonych jedna w drugą i na ogół jest ręcznie malowana.

Matrioszka jest najbardziej znaną i najbardziej popularną pamiątką z Rosji. Często używa się określenia ‘’prezent z rosyjską duszą’’ Wzór to wizerunek Rosjanki ubranej w strój ludowy, z chustką na głowie.

Prototypem matrioszki była drewniana lalka japońskiego bóstwa Fukuruma. Pamiątka trafiła  do rodziny patrona Mamontowa z wyspy Honsiu. Zainspirowani japońskim bóstwem, czy lalkami darumy i kokeshi, snycerz Wasyl Zwiozdoczkin i malarz Siergiej Maliutin stworzyli pierwszy zestaw składający się z ośmiu lalek.  I nazwali Matrjona. Było to jednak w XiX wieku.

Matrjona było bardzo popularnym imieniem w prowincjonalnej Rosji. Matrona to szanowana kobieta, matka wielodzietnej rodziny o dostojnym wyglądzie.

Jak powstaje rosyjska Matrioszka ?

• pierwszy etap to dobór odpowiedniego drewna. Najczęściej jest to lipa, brzoza, osika i olcha. Drzewa wycina się wczesną wiosną. Usuwa się z nich  korę i poddaje leżakowaniu przez minimum  dwa lata. Najlepiej, aby odbywało się to na świeżym powietrzu, z osłoną przed deszczem czy innymi opadami. Drewno nie może bowiem być ani zbyt mokre ani zbyt suche. To bardzo istotne w procesie technologicznym
• najmniejsza laleczka – matrioszka powstaje jako pierwsza
• powstanie kolejnych wymaga zabiegu: kłoda jest cięta na dwie części. Drąży się dolną część, a następnie górną dopasowując w środku przyleganie pierwszej lalki.
• tak powstałe matrioszki należy zagruntować, osuszyć i wypolerować
• kolejny etap – matrioszka jest malowana. Do tego celu najlepiej nadają się akwarele, farby olejne.
• kiedyś kontury  twarzy i stroju były wypalane. Obecnie są rysowane ołówkiem.
• odstąpiono też od woskowania pomalowanych farbami lal. Wosk został zastąpiony lakierem.

Matrioszka – tajemnice

Co jeszcze ciekawego możemy dowiedzieć się o Matrioszce ?

• pierwsza Matrioszka składała się z 8 lalek. Dzisiaj możemy pozyskać Matrioszkę składającą się nawet z 72 laleczek
• najmniejsza laleczka matrioszki  ma 1 milimetr.  Stworzył ją  słynny miniaturysta  Anatolij Konek z Omska.
• największą Matrioszkę podziwiać możemy na granicy Chin, Mongolii i Rosji, jako symbol  trzech narodów.

A teraz dla wszystkich cenna porada 🙂

Stare porzekadło mówi, że jeśli w matrioszce, na kartce, umieścimy życzenie to się ona spełni….

Nie tylko taką pamiątkę warto przywieść z Rosji. Miłośnicy tradycyjnego rzemiosła na 100 procent  powrócą z Rosji z drewnianym naczyniem czy inną pamiątką w stylu chochłomskim.

Czym jest chochłoma ?

Ten rodzaj malarstwa to stare rosyjskie rzemiosło, które powstało w okolicach Niżnego Nowogrodu około XVII wieku.

Chochłomy zachwycają  przede wszystkim kolorystyką i wymyślnymi ornamentami. Kolor czerwony, czarny i złoty to dominujące kolory. Uzupełnia  je zieleń i kolor żółty.  

Istnieje taka legenda

…..w dzielnicy Niżny Nowogród, mieszkał rzemieślnik o „złotych rękach”. Umiejętnie wyrzeźbił z drewna miseczki, łyżki, a następnie w magiczny sposób je pomalował, tak bardzo, że wszyscy myśleli, że są zrobione z czystego złota!

Sława ludowego rzemieślnika szybko rozprzestrzeniła się po okolicy, a następnie dotarła do samego cara. Władca był zły, dlaczego tak utalentowany mistrz nie jest w jego służbie na dworze. 

Car wysłał  sługi do głębokich lasów, aby sprowadzili artystę na dwór. Szukali artysty, ale wydawało się, że zapadła się pod ziemię. Rzemieślnik jednak w magiczny sposób dowiedział się, że słudzy króla podążają za nim, i zniknął z pola widzenia, tak bardzo, że nigdy więcej go nie widziano.

Ale przed wyjazdem nauczył dobrych ludzi swoich umiejętności, tak że później  w każdej chacie były miski.

Piękna legenda, ale w rzeczywistości  najprawdopodobniej to wykwalifikowany  staroobrzędowiec rzemieślnik i malarz ikon dotarł i osiadł w tych stronach.  Przekazał wiedzę i nauczył tworzyć miejscową ludność , która swoje wyroby  sprzedawała  w dużej wiosce Chochłoma.

Tradycyjnymi elementami są soczyste jagody jarzębiny, truskawki, kwiaty i gałązki. Odnajdziemy  także ptaki, ryby i zwierzęta.

Chochłoma złocona .. bez złota

Wyroby cieszyły się i cieszą ogromną popularnością do dnia dzisiejszego. W dużej mierze to zasługa nadawaniu wyrobowi złotego połysku bez użycia złota.

Chochłoma swoją zasadę złocenia, bez złota (!), czerpie ze starych technik malowania ikon, a sekret tkwi w specjalnym lakierze z oleju lnianego.

Najbardziej rozpoznawalnym i popularnym produktem jest łyżka Chochłoma.

Najdłuższa ma długość 2 metrów i 67 centymetrów. Gigantyczne  sztućce przechowywane są w muzeum w fabryce Chochłoma w Siemianowie. Tu  odbywa się Międzynarodowy Festiwal Rzemiosł Ludowych ‘’ Złota Chochłoma’’.  Jednym z głównych symboli święta jest 2,5 metrowy placek w postaci Ognistego Ptaka – symbolu malarstwa Chochłomy.

Ręcznie malowane

Na co jeszcze warto zwrócić uwagę…

Malowanie w Chochłomie odbywa  się ręcznie, bez wstępnego znakowania.

Takie malowanie kwiatów i ozdób, na naczyniach, troszeczkę przypomina malowanie naszej  włocławskiej ceramiki tzw. fajansu.

Ręcznie malowane wielobarwne motywy kwiatowe czynią z włocławskich przedmiotów użytkowych prawdziwe dzieła sztuki.

---

---

Artykuł powstał w ramach:

Projekt dofinansowany  ze środków Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia w ramach Otwartego Konkursu na Dofinansowanie Zdalnych Przedsięwzięć na rzecz Dialogu i Porozumienia w Stosunkach Polsko-Rosyjskich