Testament, dzięki któremu powstał Klejnot Przyrody

Narodowy Ogród Botaniczny w Vácrátót – Węgry

Historia pewnego testamentu. Węgry to kraj o niezwykłej różnorodności krajobrazowej i przyrodniczej.

Jednym z najpiękniejszych miejsc, w którym można poznać tę różnorodność, jest Narodowy Ogród Botaniczny w Vácrátót.

Ten uroczy ogród botaniczny położony jest około 30 kilometrów na północ od Budapesztu i jest prawdziwym klejnotem węgierskiej przyrody.  O jego historii  zadecydował  pewien testament

Szczegóły testamentu Sándora Vigyázó

…jeśli mój syn nie rozporządził moim majątkiem i umrze, nie pozostawiając po sobie prawowitego potomka: nakazuję, aby cały mój majątek… trafił do Węgierskiej Akademii Nauk. Opatrzność obdarzyła mnie długim życiem. Narodziłem się w epoce, w której István Széchenyi i współpracownicy położyli podwaliny pod dzisiejsze Węgry.

Mam niezachwiane  przekonanie, że kultura węgierska, która odpowiada europejskim standardom i we wszystkich jej smakach, jest najpewniejszą gwarancją przetrwania Węgier.

Z tego powodu w powyższej sytuacji pragnę całą swoją fortunę przeznaczyć na służbę węgierskiej kultury narodowej, której celem jest pierwsza węgierska nauka, myślę, że jest ona najbardziej dostępna za pośrednictwem naszego instytutu…

Kim był i co zrobił Sándor  Vigyázó?

Był hrabią, który  w 1871 roku zakupił posiadłość Vácrátót. Co zadecydowało o zakupie nieruchomości – nie wiemy, ale możemy przypuszczać, że  na decyzję o zakupie mógł wpłynąć krajobraz parku wokół pałacu. 

Park pałacowy musiał robić  wrażenie na wielu osobach, ponieważ z 1827 roku pochodzi pierwsza pisemna wzmianka o ogrodzie. Poza tym zachowała się także mapa wojskowa sporządzona w 1842 roku, na której naniesione są kontury ogrodu, drzewa, drogi, jeziora.

Jego projektant i twórca nie jest znany. Zakłada się, że był nim referendarz István Géczy, ówczesny właściciel Vácrátót.

Kupując nieruchomość Hrabia Sandor ma konkretne plany związane  z ogrodem. Od razu planuje wprowadzić liczne zmiany.

O pomoc prosi  znanego budowniczego ogrodów –  Vilmosa Jambora. Powierza mu opracowanie planu renowacji ogrodu.  W planie renowacji uczestniczy także główny ogrodnik – Henrik Band.

Park zamienia się w niezwykły ogród

Park zmienia się nie do poznania.

Dla urozmaicenia krajobrazu z 1,5-tonowych bloków formowano grupy skalne lub skalne zbocza. Bloki piaskowca, wapienia i dolomitu przywożono z góry Naszály.

Ogród obsadzony został platanami, srebrzystymi klonami, leszczynami tureckimi, tulipanowcami, perełkowcami japońskimi i innymi.

Pomiędzy grupami krzewów i pod drzewami posadzono kwitnące byliny, a w wilgotniejszych miejscach i na brzegach potoku, paprocie.

Nie zabrakło także akcentów zagranicznych. Do ogrodu trafiły północno–amerykańskie i wschodnio–azjatyckie drzewa i krzewy.

Na terenie parku pojawiają się liczne kwiatowe dywany.

Skala nasadzenia roślinnością i przeprowadzanych prac ogrodowych jest na tyle duża, że te kończą się dopiero na początku XX wieku. 

Wrażenie na wszystkich robi różnorodność roślin i magiczny wręcz krajobraz.  

Nic dziwnego, że Sándor Vigyázó dąży, już za życia, do zabezpieczenia losów parku.

Powstaje słynny testament, w którym zarządza, że jeśli rodzina zostanie bez męskiego potomka, to spadkobiercą ogromnego majątku zostanie Węgierska Akademia Nauk.

W roku śmierci ojca, w 1921 r. w podobnym duchu pisze testament Ferenc Vigyázó, dodając, że „pałac i ogród w Vácrátót w obecnym stanie oraz uzupełniający je pałac i ogród hrabiego Sándora Vigyázó w miejscowości Bojár”.

Wypełnienie testamentu

Po śmierci Ferenca Vigyazo w lipcu 1928 roku park stał się własnością Węgierskiej Akademii Nauk. Niestety testament podważa rodzina. Część parku Akademia oddaje wnuczce Sandora Vigyazo Marietcie Bolza. Ta odsprzedaje park  prawnikowi Sandorowi Debreczeniemu, który nie przywiązuje zbytniej uwagi do cennych roślin i całej infrastruktury parku. 

Dochodzi do licznych wycinek drzew iglastych. Na dużym obszarze posadzone zostają  drzewa owocowe. Zmienia się charakter i unikalność tego miejsca.

Okres II wojny światowej  jeszcze bardziej pogłębia utratę dziedzictwa przyrodniczego parku.

Zmiany następują dopiero po 1946 roku, kiedy park zostaje przekazany Krajowemu Muzeum Nauk Przyrodniczych, a w 1952 roku ponownie trafia do Węgierskiej Akademii Nauk, która tworzy Botaniczny Instytut Badawczy WAN.

Osoby zarządzające parkiem próbują przywrócić dawny charakter tego miejsca. Wracają do pierwotnych zamierzeń dokonują istotnych zmian w architekturze krajobrazu (zrekonstruowano pierwotną sieć dróg), są prowadzone systematycznie zabiegi pielęgnacyjne roślinności i nasadzenia.

Ze względów finansowych ograniczona została renowacja starych ogrodów skalnych na stokach nad Jeziorem Skalnym. Powstaje jednak mniejszy ogród.

Istotna dla rozwoju ogrodu jest nawiązana współpraca zagraniczna z innymi ogrodami, instytutami przyrodniczymi. Wymiana doświadczeń, szeroki zakres współpracy wpływa na globalny rozgłos o tym miejscu.

W 1961 roku ogród dostępny jest dla publiczności. Zainteresowanie ogrodem jest ogromne. Odwiedza go ponad 100 tys. osób rocznie.

Ciekawostka

Na terenie Vacratot znajduje się duplikat aktywnej bazy nasion (bank genów roślin dziko żyjących), której oryginał (baza próbek nasion w ramach aktywnego przechowywania) znajduje się W Tapioszele.

Rozwój parku, dostępność dla Węgrów, rozwoju ich wiedzy i dziedzictwa to marzenie i wola Sándora Vigyázó.

Jego testament  jest wypełniany.