Popularny składnik niektórych napojów gazowanych oraz środków na przeczyszczenie sprzyja rozwojowi otyłości.

Kolejne badanie wskazuje, że związki chemiczne obecne w środowisku odgrywają rolę w rosnącym problemie otyłości.

Tekst Oryginalny:

autor: Brian Bieńkowski
Environmental Health News

Jeden ze składników używanych od lat do produkcji napojów gazowanych oraz niektórych leków na przeczyszczenie uznawany dotychczas za bezpieczny przez rządowe agencje ds zdrowia publicznego może powodować zwiększone ryzyko wystąpienia otyłości.

Związek chemiczny o którym mowa jest stosowany jako środek przeczyszczający oraz jako emulgator w napojach gazowanych.

Stanowi również podstawowy składnik preparatów dyspergujących* o nazwie COREXIT zastosowanych na masową skalę do opanowania rosnącej plamy ropy w Zatoce Meksykańskiej w czasie katastrofy platformy wiertniczej Deepwater Horizon w 2010 roku.

Środek ten to dioktylosulfobursztynian sodu (to także popularny konserwant żywności o symbolu E480 – przypis tłum.) funkcjonujący także pod skrótem DOSS** jest podejrzewany o sprzyjanie rozwojowi otyłości, jak twierdzą naukowcy w badaniu opublikowanym na początku lipca tego roku w czasopiśmie
Environmental Health Perspectives.
DOSS jest na rynku od wielu dekad, ale dopiero od niedawna jest postrzegany jako potencjalnie szkodliwy i jak twierdzą krytycy, powoduje rosnącą falę oskarżeń o zbyt liberalne podejście do badań nad tego typu substancjami na poziomie federalnych agencji rządowych. Nowe badanie potwierdza dowody, że związki chemiczne obecne w środowisku odgrywają rolę w rosnącym problemie otyłości.

“Te substancje … zmieniają sposób reagowania na kalorie,” twierdzi Bruce Blumberg, profesor z Uniwersytetu Kalifornijskiego nie biorący udziału w badaniu.

Jak twierdzi Maricel Maffini, niezależna konsultantka i naukowiec, zajmująca się badaniem wpływu na zdrowie ekspozycji na czynniki chemiczne, DOSS jest stosowany w przemyśle spożywczym od lat 50-tych ubiegłego stulecia jako środek konserwujący dodawany bezpośrednio do żywności w procesie produkcji lub pośrednio podczas procesu przetwarzania, przygotowania oraz pakowania.
Zgodnie z danymi zgromadzonymi w bazie dodatków chemicznych prowadzonej przez stowarzyszenie o charakterze non-profit zajmujące się sprawami zdrowia oraz środowiska naturalnego o nazwie Environmental Working Group, DOSS stanowi składnik aż 8 różnych napojów gazowanych, w tym ponczu hawajskiego oraz popularnej Fanty. Ale statystyki mogą być znacznie wyższe, jak twierdzi Maffini ponieważ niskie zawartości substancji mogą być pomijane w raportach dla obecnie obowiązujących norm.

Dla przykładu, Amerykańska Agencja ds Żywności i Leków (Food and Drug Agency) wymienia DOSS jako składnik niektórych płatków śniadaniowych. Związek ten został uznany za ogólnie bezpieczny w raporcie przedłożonym FDA przez firmę Cytec Industries w 1998 roku, a Agencja nie zgłosiła żadnych zastrzeżeń do dokumentu i zadeklarowanego w nim bezpieczeństwa stosowania DOSS w napojach gazowanych. Maffini twierdzi jednak, że pojęcie o ogólnym bezpieczeństwie stosuje się do substancji takich jak ocet, olej spożywczy czy sól stosowanych od dziesięcioleci. W raporcie Cytec Industries na własne potrzeby znacząco rozszerzyło rozumienie pojęcia tego, co należy uznawać za dopuszczalne w zakresie bezpieczeństwa żywności.
Ale DOSS stosuje się także jako środek przeczyszczający, który funkcjonuje pod wieloma nazwami handlowymi jak Colace czy Dokuzan (będące w obiegu handlowym w USA – przypis tłum).

Jak twierdzi Alexis Temkin doktorantka na Uniwersytecie Medycznym w Karolinie Południowej i współautorka badania nie do końca wiadomo, jaka ilość DOSS znajduje się w napojach gazowanych albo w napojach kakao instant, ale w przypadku środków przeczyszczających wysoka dawka DOSS wynosi dla kobiet około 500mg.

Na potrzeby badania Temkin i wspołpracowicy zastosowali dawki od 2 do 10 razy wyższe niż wykorzystywane w środkach na przeczyszczenie. Jednak może się okazać że normalnie DOSS oddziaływuje na organizm inaczej niż w kontrolowanych warunkach laboratoryjnych. Badanie pojawiło się w kontekście stale narastającego problemu otyłości w USA.

Zgodnie z danymi Amerykańskich Centrów ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, około 1/3 dorosłych Amerykanów cierpi na otyłość, a w ciągu ostatnich 30 lat liczba osób otyłych podwoiła się. W rozwoju otyłości czynniki takie jak dieta oraz styl życia mają niezaprzeczalne znaczenie, jednak naukowcy stale odnajdują zaskakujące powiązania pomiędzy problemem otyłości a różnego rodzaju dodatkami powszechnie obecnymi w produkatch spożywczych oraz pozostałych środkach konsumpcji.
Inne badanie opublikowane na początku tego roku, wykazało związek bisfenolu A (BPA)*** – dodatku stosowanego w produkcji plastiku, do pokrywania wewnętrznej warstwy puszek spożywczych oraz obecnego w wydrukach z drukarek fiskalnych z rozwojem otyłości.

W aktualnym badaniu naukowcy natknęli się na swoje odkrycie zupełnie przez przypadek. Szukali skutków ubocznych oraz wszelich zaburzeń endokrynologicznych wynikających z narażenia na kontakt z miesznką ropy naftowej i preparatu CORREXIT.

Jak twierdzi Temkin, do momentu rozpoczęcia badań zespół nie miał wiedzy na temat DOSS, a samo odkrycie było czymś w rodzaju odnalezienia igły w sogu siana.

Zagrożenie ze strony środków powierzchniowo czynnych.

DOSS stanowi skuteczny środek do likwidowania plam powstałych na skutek wycieku ropy naftowej
ponieważ pozwala oddzielić ropę od wody co ułatwia jej usuwanie. Jest podstawowym składnikiem preparatów dyspergujących* o nazwie COREXIT zastosowanych w Zatoce Meksykańskiej po katastrofie na platformie wiertniczej BP z masywnym wyciekiem oleju.

Jak się szacuje blisko 7 milionów litrów CORREXIT’u zostało wpompowane do Zatoki żeby opanować plamę ropy powstałą w wyniku wycieku. To jednak nie pierwszy przypadek, kiedy zastosowanie w środowisku naturalnym środków powierzchniowo czynnych na masową skalę wywołało zaniepokojenie możliwymi skutkami zdrowotnymi.

W kwietniu Uniwersytet Alabama w Birmingham poinformował, że jeden z rodzajów preparatu COREXIT zastosowany w Zatoce Meksykańskiej EC9500A może powodować uszkodzenie komórek płuc u ludzi oraz skrzeli u organizmów wodnych.

Rzecznik koncernu BP Jason Ryan ocenił jako niskie ryzyko narażenia pracowników koncernu oraz mieszkańców Zatoki na kontakt ze środkami dyspergującymi ze względu na wzmożoną kontrolę bezpieczeństwa w miejscu katastrofy prowadzoną zarówno przez amerykańskie służby federalne jak i samo BP. Ryan wskazał również na aromatyzowane napoje i środki przeczyszczające jako znacznie bardziej prawdopodobne źródło długotrwałej ekspozycji na kontakt z DOSS. Amerykańska Agencja ds. Ochrony Środowiska oraz Rada ds. Przywrócenia Ekosystemu Wybrzeża, w której skład wchodzą federalne oraz lokalne instytucje rządowe które podjęły wspólne wysiłki na rzecz oczyszczenia Zatoki Meksykańskiej odmówiły udzielenia komentarza do wyników najnowszych badań.

Chemikalia a otyłość.
Temkin i współpracownicy poddali działaniu różnych środków dyspergujących ludzkie i mysie komórki. W wyniku działania DOSS zaobserwowano ekspresję genów odpowiedzialnych za przyrost komórek tłuszczowych oraz aktywację receptorów które przyśpieszają proces przekształcania prekursorów w dojrzałe
komórki tłuszczowe. Prof. Blumberg uważa za niepokojący fakt że substancja chemiczna powoduje wzrost liczebności komórek tłuszczowych. Zdaniem Temkin na razie jest jeszcze za wcześnie aby na podstawie wyników badania wprowadzać jakąkolwiek zmianę w zakresie polityki dotyczącej stosowania DOSS, ale to
istotny krok naprzód w kierunku wypracowania właściwej metody pozwalającej określić rzeczywisty współczynnik ekspozycji na DOSS.

Inny naukowiec również nie zaangażowany bezpośrednio w badanie, prof. Michael Skinner z Uniwersytetu Stanowego w Waszyngtonie, określił wyniki badań jako doniosłe. Między innymi dlatego, że dotąd brakowało szczegółowych badań dot. skutków zdrowotnych wynikających z narażenia na kontakt z DOSS. Zdaniem Skinnera, najbardziej niepokojący jest fakt, że do kontaktu z tego typu substancjami dochodzi jeszcze podczas życia płodowego. Jak tłumaczy, nie chodzi o to, że te związki sprawiają że ludzie stają się otyli, natomiast znacząco zwiększają szansę na wystąpienie otyłości i nie można tego lekceważyć.

Każde schorzenie można rozpatrywać ze wględu na dwa aspekty – jednym jest podatność na zachorowanie, co nie oznacza, że ktoś musi zachorować np. na otyłość. Drugi aspekt to czynnik zapalny, czyli wszystko to, co wywołuje rozwój otyłości jak np. dieta i brak ćwiczeń fizycznych. Konkretne wybory związane
ze stylem życia w dorosłości są czynnikami krytycznymi w rozwoju otyłości, a wstępny aspekt podatności nie ma z tym nic wspólnego.
* dyspergatory → (łac. dispero – rozrzucam) chem. – związki powierzchniowo czynne, substancje, które zwiększają łatwość rozdrobnienia większych cząstek (np. mydeł wapniowych, pigmentów) głównie w ośrodku ciekłym w celu uzyskania układów dyspersyjnych (głównie koloidów), a także uniemożliwiają łączenie się cząstek już stworzonego układu dyspersyjnego w zespoły o dużych rozmiarach. Najczęstszymi dyspergatorami są substancje powierzchniowo czynne
**DOSS = dioktylosulfobursztynian sodu (E480)
***bispfenol A (BPA) – organiczny związek chemiczny z grupy fenoli stosowany do produkcji tworzyw sztucznych

tłum. AL
Kraków, 13/07/2015