Czy rolnictwo ekologiczne jest naprawdę ekologiczne?

Na początku musimy sobie odpowiedzieć na pytanie, czym jest rolnictwo ekologiczne ?

Znana jest nam zapewne definicja według Sołtysiak U. [1995], która mówi, że jest to

„system gospodarowania, który aktywizując przyrodnicze mechanizmy produkcyjne poprzez stosowanie środków naturalnych, nie przetworzonych technologicznie, zapewnia trwałą żyzność gleby i zdrowotność zwierząt oraz wysoką jakość biologiczną produktów rolniczych. Jest to system zrównoważony pod względem ekologicznym, ekonomicznym i społecznym: nie obciąża środowiska, jest w dużym stopniu niezależny od nakładów zewnętrznych, umożliwia zachowanie oraz rozwój wsi i rolnictwa jako kategorii społecznych i kulturowych.”

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz.U. L 189z 20.7.2007, str. 1-23, z późn. zm.),

„Produkcja ekologiczna jest ogólnym systemem zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności, łączącym najkorzystniejsze dla środowiska praktyki, wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych, stosowanie wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt i metodę produkcji odpowiadającą wymaganiom niektórych konsumentów preferujących wyroby wytwarzane przy użyciu substancji naturalnych i naturalnych procesów.”

“Ekologiczna metoda produkcji pełni zatem podwójną funkcję społeczną:

• z jednej strony dostarcza towarów na specyficzny rynek kształtowany przez popyt na produkty ekologiczne,
• z drugiej strony jest działaniem w interesie publicznym, ponieważ przyczynia się do ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt i rozwoju obszarów wiejskich.

Do ogólnych celów produkcji ekologicznej należą:

1. Stworzenie zrównoważonego systemu zarządzania rolnictwem, który:
1.1. Uwzględnia systemy i cykle przyrody oraz utrzymuje i poprawia zdrowotność gleby, wody, roślin i zwierząt oraz równowagę między nimi;
1.2. Przyczynia się do utrzymania wysokiego poziomu różnorodności biologicznej;
1.3. Korzysta w odpowiedzialny sposób z energii i zasobów naturalnych, takich jak woda, gleba, materia organiczna i powietrze;
1.4. Przestrzega wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt, a w szczególności zaspokaja charakterystyczne dla danego gatunku potrzeby behawioralne;

2. Dążenie do wytwarzania produktów wysokiej jakości;

3. Dążenie do produkowania szerokiej gamy produktów spożywczych i innych produktów rolnych, zaspokajających zapotrzebowanie klientów na towary produkowane przy wykorzystaniu procesów niestanowiących zagrożenia dla środowiska, zdrowia ludzi, zdrowotności roślin ani dla zdrowia i dobrostanu zwierząt.

A co to jest ekologia?

Krebs Ch.J. [2001] podaje krótko, że jest to nauka o zależnościach decydujących o liczebności i rozmieszczeniu organizmów.

Trojan P. [1978] uważa, że ekologia to nauka o ekonomice przyrody.

Bada ona te zależności zachodzące między samymi organizmami oraz między nimi a ich środowiskiem, które decydują o strukturze i funkcjonowaniu życia na Ziemi Znając już te podstawowe definicje przystępujemy do dalszych przemyśleń.

Zasadniczymi elementami systemu rolnictwa ekologicznego są:

• dopływ do systemu (materia, energia, człowiek),
• struktura wewnętrzna systemu (gleba, rośliny, zwierzęta)
• odpływ z systemu (produkcja rolnicza, emisje)

[Piekut K. 2001].

Gleba jest podstawowym składnikiem struktury wewnętrznej systemu rolnictwa ekologicznego.

Od jej jakości (żyzność i produktywność) i miejsca położenia (strefa klimatyczna, wysokość nad poziom morza) zależy dobór roślin uprawnych, wysokość i jakość plonów głównych i ubocznych.

W następnej kolejności pojawia się roślina, która w gospodarstwie ekologicznym powinna pochodzić z tej samej strefy (regionu), w którym znajduje się ekogospodarstwo.

Roślina taka będzie najlepiej przystosowana do miejscowych warunków glebowych i klimatycznych, a jej wzrost, rozwój i plonowanie nie będzie wymagał specjalnych przekształceń środowiska, czego natomiast będą wymagać odmiany intensywne, często nie przystosowane do warunków lokalnych.

W ekologicznym gospodarstwie rolnym rośliny powinny być uprawiane w płodozmianie, gdyż tylko płodozmian umożliwia zwiększenie żyzności i biologicznej aktywności gleby (uprawa wieloletnich mieszanek roślin motylkowych z trawami oraz międzyplonów), ogranicza występowanie i rozprzestrzenianie się chorób, szkodników i niepożądanych roślin współtowarzyszących roślinie uprawnej (tzw. chwastów), a przede wszystkim zmniejsza ryzyko produkcji dzięki większej różnorodności biologicznej.

Zwierzęta gospodarskie są integralną częścią ekologicznego gospodarstwa rolne i odgrywają bardzo ważną rolę w strukturze wewnętrznej systemu, gdyż spełniają w nim bardzo ważne zadania, bowiem zwiększają: różnorodność biologiczną; dostarczają nawozy naturalne; mają wpływ na dobór roślin w płodozmianie; wykorzystują pasze, których nie można sprzedać poza gospodarstwem; mają wpływ na lepsze wykorzystanie siły roboczej; zmniejszają ryzyko prowadzenia działalności rolniczej; dostarczają produkty żywnościowe dla gospodarstwa oraz stanowią jego kapitał.

W Deklaracji z Vignola [1999] stwierdzono, że rolnictwo ekologiczne wprowadza do praktyki koncepcję wielofunkcyjności, która obejmuje takie zagadnienia jak różnorodność biologiczna, dobrostan zwierząt, bezpieczeństwo i jakość żywności, produkcja na potrzeby rynku, rozwój obszarów wiejskich oraz problemy społeczne i uczciwego/sprawiedliwego handlu (Fair Trade).

Rolnictwo, które przestało opierać się na zasadach zgodnych ze zdrowym rozsądkiem i uzależniło się od wysokiego zużycia pestycydów i innych środków syntetycznych, przyśpieszyło degradację naturalnych ekosystemów człowieka. Przykładem negatywnego wpływu środowiska na przyrodę jest zmniejszanie się liczby gatunków roślin i zwierząt oraz ubożenie ich bioróżnorodności.

Bardzo niekorzystny wpływ rolnictwa konwencjonalnego zaznacza się również poprzez zamienianie urozmaiconych krajobrazów rolniczych w monokultury.

Na rolnictwo ekologiczne musimy zatem spoglądać całościowo (koncepcja wielofunkcyjności) i nie kojarzyć go tylko z produkcją żywności, czy bilansem składników NPK, a tak niestety większość z nas często myśli .

Myślą tak, przede wszystkim ci, którzy nigdy nie byli w ekologicznym gospodarstwie rolnym.

Rolnictwo ekologiczne stosując nawozy naturalne i organiczne oraz prawidłowy płodozmian w dużo mniejszym stopniu wpływa na wypłukiwanie azotanów do wód podziemnych niż rolnictwo konwencjonalne.

Stwierdzono, że rolnictwo ekologiczne przyczynia się do silnego zmniejszenia wymywania azotanów, często nawet o 50-60%. [Alfoeldi i in. 2002].
Porównując bilans składników pokarmowych P i K w farmach ekologicznych i konwencjonalnych, można stwierdzić, że zależy on od wielu czynników.

Bywa pozytywny tak jak w ogrodniczych farmach holenderskich, gdzie w ekologicznych gospodarstwach wynosi dla P +32 i K +119kg/ha, a w gospodarstwach konwencjonalnych, odpowiednio +60 i +110kg/ha.

Bywa też i ujemny, tak jak w niemieckich gospodarstwach wielokierunkowych, P -4 i K -27kg/ha [Alfoeldi i in. 2002].

Porównując wpływ rolnictwa ekologicznego i konwencjonalnego na różnorodność biologiczną, stwierdzono, że w 17 przypadkach dotyczących liczebności (liczby osobników) dżdżownic, w 13 – biegaczowatych, w 6 – pająków, w 5 – ptaków, lepsze wyniki uzyskano w ekologicznych gospodarstwach rolnych.

W gospodarstwach konwencjonalnych tylko w jednym przypadku stwierdzono większą liczbę osobników – u roztoczy. Jeśli chodzi o różnorodność gatunkową,, to w ekogospodarstwach stwierdzono większą liczbę gatunków w 4 przypadkach u dżdżownic, w 6 – u biegaczowatych, a w 2 – u ptaków.
Wśród gospodarstw konwencjonalnych nie stwierdzono ani jednego przypadku, w którym dominowałoby ono swoją różnorodnością gatunkową nad gospodarstwem ekologicznym [Alfoeldi i in. 2002].

W tym miejscu należy także powiedzieć, że rolnictwo ekologiczne nie dopuszcza stosowania organizmów genetycznie modyfikowanych (GMO) i/lub jakichkolwiek produktów od nich pochodzących.

Zużycie energii do wytworzenia różnych produktów rolnych było w większości przypadków niższe w ekologicznych gospodarstwach rolnych niż w konwencjonalnych.

Zużycie energii w GJ/ha w ekogospodarstwach było przy produkcji pszenicy ozimej od 41 do 65%, ziemniaków od 27 do 46% oraz mleka od 23 do 69% niższe niż w gospodarstwach konwencjonalnych.

Zużycie energii w GJ/t było u pszenicy ozimej od 21 do 43%, a przy produkcji mleka od 15 do 51% niższe niż w gospodarstwie konwencjonalnym [Alfoeldi i in. 2002].

Porównując zawartości pozostałości chemicznych środków ochrony roślin w owocach jagodowych, ziarnkowych, pestkowych, sałacie, papryce, pomidorach, marchwi i winogronach, śmiało można powiedzieć, że owoce i warzywa wyprodukowane zgodnie zasadami rolnictwa ekologicznego są dużo bezpieczniejsze od produktów pochodzących z gospodarstw konwencjonalnych [CVUA in Baden-Württtemberg, Stuttgart].

Już na podstawie tych powyższych, wstępnych informacji, możemy stwierdzić, ze rolnictwo ekologiczne jest naprawdę ekologiczne !

---

 

Najważniejsze przepisy obowiązujące w polskim rolnictwie ekologicznym:

1.Ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. 2009, nr 116 poz. 975)

Źródło:
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20091160975

Akty wykonawcze:

Źródło:
http://isap.sejm.gov.pl/RelatedServlet?id=WDU20091160975&type=9&isNew=true

2.Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz.U. L 189z 20.7.2007, str. 1-23, z późn. zm.)

Źródło:
http://eur-lex.europa.eu/Notice.do?val=452933:cs&lang=pl&list=719347:cs,719346:cs,574967:cs,574936:cs,461592:cs,452933:cs,&pos=6&page=1&nbl=6&pgs=10&hwords=
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2007R0834:20081010:PL:PDF

3.Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli (Dz.U. L 250z 18.9.2008, str. 1-84, z późn zm.).

Źródło:
http://eur-lex.europa.eu/Notice.do?val=479568:cs&lang=pl&list=734490:cs,693871:cs,555421:cs,506895:cs,506604:cs,501561:cs,499973:cs,496024:cs,483825:cs,479568:cs,&pos=10&page=1&nbl=10&pgs=10&hwords=
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2008R0889:20130701:PL:PDF

4.Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1235/2008 z dnia 8 grudnia 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w odniesieniu do ustaleń dotyczących przywozu produktów ekologicznych z krajów trzecich (Dz.U. L 334 z 12.12.2008, str. 25-52, z późn. zm.)

Źródło:
http://eur-lex.europa.eu/Notice.do?val=484829:cs&lang=pl&list=600906:cs,…
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2008R1235:…

LITERATURA

Alfoeldi T., Fliessbach A., GeierU., Kilcher L., Niggli U., Pfiffner L., Stolze M., Willer, H, 2002, Organic Agriculture and the Environment, (w:) Organic agriculture, environment and food security, Chapter 2. Environment and Natural Resources Series 4. Food and Agriculture Organisation of the United Nation (FAO). http://www.fao.org/DOCREP/005/Y4137E/Y4137E00.htm

Anastassiades M., Schüle E., Looser N., Wauschkuhn C. i Scherbaum E., 2003, Rückstände von Pflanzenschutzmitteln, (w:) Ökomonitoring 2004, Chemisches und Veterinärunter-suchungsamt Stuttgart, CVUA in Baden-Württtemberg, Stuttgart, 30-48

IUCN Poland, 1999, Deklaracja z Vignola, Strona internetowa: http://www.iucn-ce.org.pl/agenda2007/

Krebs Ch., J., 2001, Ekologia, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2001, ss.735

Piekut K., 2001, Ochrona środowiska jako efekt rozwoju rolnictwa ekologicznego. SGGW, Warszawa

Sołtysiak U., 1995, O kryteriach w rolnictwie ekologicznym, (w:) Rolnictwo ekologiczne, Od producenta do konsumenta, Redakcja: Urszula Sołtysiak, Stowarzyszenie EKOLAND, Stiftung Leben&Umwelt, Warszawa, 11-22

Trojan P., 1978, Ekologia ogólna, PWN, Warszawa 1978, ss. 419