Sensacja w Puszczy Piskiej
W Puszczy Piskiej odkryto bardzo rzadkiego grzyba Metacoleroa dickiei (Berk. & Broome) Petr.
W trakcie prowadzonego od kilkunastu lat na terenie Nadleśnictwa Strzałowo (RDLP Olsztyn) monitoringu stanowisk zimozioła północnego (Linnea borealis L.) zauważono na jego drobnych listkach czarne plamki i kropeczki wskazujące na to, że zasiedla je jakiś grzyb. Po wykonaniu zdjęć, dokładnym obejrzeniu pod lupą podejrzanego grzyba, przestudiowaniu literatury specjalistycznej autor tej notatki doszedł do wniosku, że może to być nienotowany od 1908 roku w Polsce grzyb z gromady workowców o łacińskiej nazwie Metacoleroa dickiei. W celu rozwiązania wątpliwości grzyb został wysłany do Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, gdzie przebadał go osobiście znany w kraju specjalista badający grzyby pasożytnicze dr hab. inż. Wojciech Pusz, prodziekan Wydziału Przyrodniczo-Technologicznego. Po kilkunastu dniach przyszła od Pana Wojciecha niecierpliwie oczekiwana informacja potwierdzająca, że jest to rzeczywiści Metacoleroa dickiei. Tak więc opisywane wyżej odkrycie okazało się drugim w historii stwierdzeniem tego gatunku w Polsce.
Odnaleziony w Strzałowie gatunek nie ma polskiej nazwy i według podziału taksonomicznego zalicza się do grupy grzybów nazywanych potocznie rdzami. Po raz pierwszy w Polsce został stwierdzony w 1908 roku w okolicach Jeleniej Góry przez niemieckiego mykologa Dr. J. Schroeter.
Metacoleroa dickiei to grzyb, który jest ściśle związany z jedynym jego żywicielem jakim jest zimoziół północny. Natomiast zimoziół północny to płożąca się krzewinka z rodziny zimoziołowatych z wiecznie zielonymi niewielkimi listkami. Kwitnie od maja do sierpnia a jej małe delikatne liliowe kwiatki rosną parami na cieniutkich owłosionych łodyżkach. Występuje najchętniej w lasach iglastych i jest uznawany za relikt polodowcowy. Warto przy tym podkreślić, że gatunek ten szczególnie polubił słynny szwedzki przyrodnik Karol Linneusz, który w XVIII wieku stworzył jako pierwszy na świecie system klasyfikacji organizmów. Jako kreacjonista uważał, że wszystkie gatunki żyjące na Ziemi powstały jednocześnie w tym samym czasie. Na jego cześć rodzaj zimoziół otrzymał łacińską nazwę Linnea.
Zimoziół północny w Polsce występuje na około 150 stanowiskach. Najliczniej na północy i w górach. Przez Polskę przebiega jego południowa granica zasięgu. W chwili obecnej mimo, że wg różnych botanicznych źródeł jego liczebność ponoć spada, podlega ochronie częściowej. Natomiast przed 2004 rokiem objęty był ochroną ścisła. Ponieważ nikt w skali ogólnopolskiej nie monitoruje tego gatunku nie wiadomo jaka rzeczywiście jest jego liczebność i jak kształtują się jego trendy populacyjne.
Zimoziół północny na terenie Nadleśnictwa Strzałowo do chwili obecnej stwierdzony został tylko na 2 stanowiskach. Natomiast obecność grzyba Metacoleroa dickiei na tych stanowiskach potwierdza fakt, że jego żywiciel, czyli zimoziół północny w Nadleśnictwie Strzałowo występuje od dawien dawna. Znamienny przy tym jest również fakt, że jedno z 2 stanowisk zimozioła północnego zlokalizowane jest w 30 letniej drągowinie sosnowej co oznacza, że dokładnie 30 lat temu w tym miejscu wykonany był zrąb zupełny. W dalszej kolejności został on zaorany w bruzdy i posadzono na nim nowe pokolenie lasu.
Mimo tak radykalnych zmian jakie nastąpiły w opisywanym wyżej miejscu zimoziół północny przetrwał i prawdopodobnie odrodził się z nasion przelegujących w glebie. Nie wymarł również występujący na nim grzyb Metacoleroa dickiei. Możliwa jest też druga opcja – jest to nowe stanowisko , które powstało z nasion przeniesionych w to miejsce przez zwierzęta, ptaki lub inne organizmy z innego stanowiska. Na przykład z oddalonego o około 50 m sąsiedniego wydzielenia, w którym występują również 2 płaty zimozioła północnego (w wydzieleniu tym rośnie sosna w wieku 55 lat). Tak czy inaczej opisywane stanowiska zlokalizowane są w tak zwanych “lasach produkcyjnych” a prowadzona w nich gospodarka leśna (jak wynika z przedstawionych faktów) nie spowodowała wyginięcia bardzo rzadkiego grzyba Metacoleroa dickiei i jego żywiciela zimozioła północnego.
Tekst: Andrzej Ryś, Nadleśnictwo Strzałowo, Zdjęcia: Krzysztof Stasiaczek i Andrzej Ryś, Nadleśnictwo Strzałowo