Pokrzywy – parzące ziółka

Pokrzywy – co warto o nich wiedzieć ?

Pokrzywy to cenne rośliny lecznicze, jadalne i użytkowe.

Swój bezpośredni kontakt z pokrzywą chyba każdy pamięta – zostawia bolesne ślady na ciele.

Ale za to niewielu ludzi wie, że można szybko znieczulić poparzone pokrzywą części ciała, smarując je … sokiem z tejże pokrzywy !

Wystarczy zerwać liść, zmiąć w palcach do wystąpienia soku i potrzeć nim piekące miejsca.

Ból szybko minie. Niestety powróci po umyciu się.

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae) to znana powszechnie trwała roślina (bylina) ruderalna, najchętniej rosnąca na glebie bardzo żyznej, wilgotnej, obfitującej w azot.

Z podziemnych kłączy i rozgałęzionych rozłogów wyrastają wzniesione, czterokanciaste łodygi, dorastające zwykle do półtora metra wysokości (wyjątkowo do 2m).

Liście ma podługowato jajowate, o sercowatej nasadzie, brzegiem grubo ząbkowane, ustawione naprzeciwlegle.

Z kątów górnych liści wyrastają wiechowate groniaste kwiatostany.

Pokrzywa jest rośliną dwupienną, wobec tego na jednych osobnikach są kwiaty męskie, z okwiatem 4-działkowym i 4 pręcikami, a na drugich kwiaty żeńskie, o pojedynczym słupku i 4-działkowym okwiecie.

Owocem jest orzeszek. Cała roślina jest pokryta włoskami parzącymi, wypełnionymi płynem zawierającym kwas mrówkowy, histaminę, acetylocholinę, żywice oraz substancję białkową o jeszcze niedokładnie poznanym składzie.

Wszystkie te związki powodują powstawanie pęcherzyków na skórze.

Włoski przy dotknięciu łamią się i kalecząc skórę, wlewają swoją zawartość do skaleczenia.

Pokrzywa rośnie prawie na całym świecie, za wyjątkiem strefy tropikalnej i okolic podbiegunowych.

Właściwości pokrzywy i występowanie w Polsce

W Polsce rośnie po przychaciach, w zaroślach, olszynach, na śmietniskach, wilgotnych siedliskach w lasach, na pastwiskach.

W celach leczniczych zbiera się ziele lub najczęściej liście pokrzywy (najlepiej przed kwitnieniem).

Suszy się je w cieniu w temperaturze do 35 stopni C.

Jesienią lub wczesną wiosną wykopuje się kłącza i rozłogi pokrzywy, myje, suszy w temp. Do 40 stopni C.

Pokrzywa zawiera garbniki, kwasy organiczne, glukokininę powodującą obniżenie poziomu cukru we krwi, duże ilości chlorofilu, witaminy C (aż 60 mg w 100 g świeżych liści) i K, także witaminy z grupy B, prowitaminę A oraz mnóstwo składników mineralnych, a zwłaszcza potas, wapń i żelazo.

Liść pokrzywy – najcenniejszy

(Folium Urticae) służy do leczenia chorób przewodów moczowych (środek moczopędny), układu oddechowego, nieżytów żołądkowo – jelitowych (środek przeciw biegunkowy), jest środkiem pomocniczym w leczeniu cukrzycy, hamuje krwotoki.

Także wpływa dodatnio na procesy przemiany materii, pobudza działalność gruczołów wydzielania wewnętrznego i zwiększa ilość krwinek czerwonych.

Jak wynika z powyższego wyliczenia, pokrzywa jest cennym lekiem ogólnie wzmacniającym i “czyści krew”.

Stosunkowo niedawno stwierdzono obecność zarówno w liściach jak i korzeniach pokrzywy związków pobudzających organizm człowieka do zwiększonego wytwarzania substancji chroniących przed inwazją wirusów a także przed tymi rodzajami nowotworów, które są wywoływane przez odpowiednie wirusy onkogenne.

Równorzędnym surowcem zielarskim jest pokrzywa żegawka (Urtica urens) występująca rzadziej w tych samych miejscach, dorastająca tylko do 50 centymetrów wysokości.

Do kąpieli i płukania skorzystaj z pokrzywy

Poza tym ziele i liście pokrzyw mogą być stosowane do kąpieli i płukania ust.

W przemyśle ziele pokrzywy służy do otrzymywania czystego chlorofilu, stosowanego do wyrobu mydeł i kosmetyków (liść pokrzywy wzmacnia cebulki włosowe).

Z liści pokrzyw można także otrzymać dobrą zieloną farbę. Włókna z łodyg pokrzywy były stosowane do wyrobu sznurów, sieci rybackich, grubych wyrobów tekstylnych.

Na wsi od dawien dawna wiedziano, że drobno pokrojone i sparzone wrzątkiem liście pokrzyw są doskonałą paszą dla świń, bydła i drobiu (dla drobiu nie trzeba parzyć, nawet kurczętom).

Suszone zaś dodaje się zimą do karmy kurom, aby się lepiej niosły i jajka miały pomarańczowe żółtka.

Pokrzywy – tamują krew

Liście pokrzywy wysuszone (w cieniu !) i zmielone na proszek są jednym z najlepszych środków tamujących krew.

Taki “preparat” zawsze może się przydać.

Także świeże rośliny, pogniecione (zmiażdżone) stosowano jako opatrunek tamujący krew.

Odwar z pokrzywy

W ziołolecznictwie najczęściej sporządza się odwar z 2 łyżek liści i 2 szklanek wody (gotować 5 minut i przecedzić do termosu) i pije po pół szklanki trzy razy dziennie jako środek ogólnie wzmacniający. Jako moczopędne i przeciw cukrzycowe stosuje się liście i korzenie pokrzywy w odpowiednich mieszankach.

Pokrzywy – cenna roślina jadalna

Pokrzywa jest cenną rośliną jadalną (tak ! nawet na surowo).

Do spożycia zbieramy wiosną młode pędy, potem jedynie najmłodsze wierzchołki i młode liście.

Nie powinniśmy zbierać nadmiernie wyrośniętych roślin a także rosnących w miastach, w pobliżu ruchliwych szos, zakładów przemysłowych.

Należy je zawsze dobrze wypłukać i sparzyć wrzątkiem, można też spróbować zlikwidować parzące włoski poprzez dokładne przetarcie łyżką (osobiście nie próbowałem tego, bo się bałem). Pokrzywy możemy dodawać do zup, omletów, farszy i sałatek.

Dawniej w Polsce (przed stu laty) jadano młode okazy tej rośliny jako namiastkę szpinaku.

Drobno pokrojone młode listki mogą zastąpić zieloną pietruszkę.

Zupa z pokrzyw

Zupa z młodych pokrzyw (na 4 osoby):

• kilka ziemniaków (2-3) obrać, umyć, pokrajać w drobną kostkę, zalać gorącą wodą i gotować aż się rozgotują.
• do większego garnka wsypać 2 duże garście drobno pokrojonych pokrzyw, dodać utartą na tarce dużą marchew, wymieszać i zalać gorącym wywarem z mięsa lub kostki bulionowej (półtora litra).
• jedną cebulę drobno posiekać, zeszklić na maśle, połączyć z zupą.
• wlać do zupy zawartość garnka w którym rozgotowały się ziemniaki. Zagotować.
• zupę przyprawić do smaku solą, pieprzem, zagęścić żółtkiem wymieszanym ze śmietaną (jedno żółtko, pół szklanki śmietany) i zakwasić łyżką soku cytrynowego.

Zbyt długo nie gotować.

Pokrzywy z buraczkiem

Kto lubi eksperymentować w kuchni niech wypróbuje ten przepis 🙂

Składniki:

• 2 szklanki drobno posiekanych pokrzyw,
• 2 buraczki,
• 2 ząbki czosnku,
• majonez.
• sól i pieprz

Sposób przygotowania sałatki:

• umyć buraki i gotować przez 1,5 – 2 godzin, ochłodzić i pokroić w cienkie plasterki,
• czosnek przecisnąć przez praskę lub drobno posiekać.
• młode pokrzywy moczyć przez  godzinę w zimnej wodzie, a następnie dokładnie umyć, i drobno posiekać,
• wszystkie składniki łączymy, doprawiamy majonezem, solą, pieprzem i ewentualnie innymi ziołami.

---

---